ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

Τι είναι; Η δυσκοιλιότητα δεν είναι νόσος αλλά σύμπτωμα το οποίο μπορεί να είναι ιδιοπαθές ή να αποτελεί εκδήλωση πολλών παθήσεων και διαταραχών. Ο κλινικός ορισμός της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει δύο τουλάχιστον από τα παρακάτω, εφ’ όσον συμβαίνουν για τουλάχιστον 12 εβδομάδες, όχι απαραίτητα συνεχόμενες, κατά τους τελευταίους 12 μήνες: • Λιγότερες από τρείς κενώσεις την εβδομάδα • Προσπάθεια κατά την διάρκεια της κένωσης • Σκύβαλα ή σκληρά κόπρανα • Αίσθημα ατελούς κένωσης • Αίσθημα ορθοπρωκτικής απόφραξης Πόσο συχνή είναι; Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν το 1996 στις Η.Π.Α. περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι έπασχαν από δυσκοιλιότητα. Συνήθως οι πάσχοντες είναι γυναίκες και ενήλικες άνω των 65, οι οποίοι προσπαθούν να θεραπευτούν μόνοι τους αγοράζοντας διάφορα υπακτικά ή φυτικά προϊόντα που διαφημίζονται ως βελτιωτικά των κενώσεων. Ποια είναι τα αίτια της δυσκοιλιότητας; Κάπως απλουστευμένα θα λέγαμε ότι η δυσκοιλιότητα διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: 1. Την δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης που οφείλεται σε διαταραχή της συσταλτικότητας/ κινητικότητας του εντέρου. Στον τύπο αυτόν της δυσκοιλιότητας ο ασθενής αναφέρει έλλειψη της έπειξης για αφόδευση («δεν μου έρχεται η τάση να πάω στην τουαλέτα»). 2. Την αποφρακτική δυσχεσία που οφείλεται σε βλάβες στην δομή του πρωκτού και του ορθού που έχουν σαν αποτέλεσμα την ασυνέργεια των μυών της ορθοπρωκτικής περιοχής που δεν επιτρέπει την δίοδο των κοπράνων. Στον τύπο αυτό της δυσκοιλιότητας ο ασθενής έχει έπειξη για αφόδευση αλλά δυσκολεύεται πολύ να αφοδεύσει. Πιο αναλυτικά τα αίτια της δυσκοιλιότητας είναι: • Δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες: Είναι η πιο συχνή αιτία δυσκοιλιότητας. Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες είναι τα σιτηρά, τα όσπρια, τα δημητριακά, τα φρέσκα φρούτα και τα λαχανικά. Οι φυτικές ίνες διαλύονται στο νερό και παίρνουν μορφή σαν gel που βελτιώνει τον όγκο των κενώσεων και βοηθά στον σχηματισμό μαλακών κοπράνων. Οι καθημερινές μας ανάγκες είναι περίπου 20-35gr. • Μειωμένη πρόσληψη υγρών: Τα υγρά αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων και βελτιώνουν την υφή τους. Οι ημερήσιες ανάγκες σε υγρά είναι 1,5lt. • Έλλειψη σωματικής άσκησης: Δεν είναι γνωστός ο τρόπος με τον οποίο προκαλεί δυσκοιλιότητα, είναι όμως χαρακτηριστικό ότι άνθρωποι που παραμένουν επί μακρόν κλινήρεις, μετά από ατύχημα ή αρρώστια, γίνονται ξαφνικά δυσκοίλιοι. • Φάρμακα: 1. Παυσίπονα (ειδικά τα ναρκωτικά) 2. Αντιόξινα (που περιέχουν αργίλιο και ασβέστιο) 3. Αντιυπερτασικά (ανταγωνιστές ασβεστίου) 4. Σίδηρος 5. Διουρητικά 6. Σπασμολυτικά 7. Αντικαταθλιπτικά 8. Αντιπαρκινσονικά • Σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου (Σ.Ε.Ε.): Το Σ.Ε.Ε. μπορεί να εμφανιστεί με προεξάρχουσα την δυσκοιλιότητα αλλά επίσης μπορεί να εμφανιστεί με πόνο, με διάρροια ή και με εναλλαγή διάρροιας-δυσκοιλιότητας. Δεν αποτελεί κατάσταση απειλητική για την ζωή ενώ είναι γνωστό ότι επιδεινώνεται με το stress. • Αλλαγή των καθημερινών συνηθειών: Η εγκυμοσύνη προκαλεί δυσκοιλιότητα λόγω ορμονικών αλλαγών αλλά και λόγω του αυξανόμενου μεγέθους της μήτρας που πιέζει το έντερο. Το γήρας επηρεάζει το έντερο λόγω του αργού μεταβολισμού, της έλλειψης κίνησης , της αλλαγής της διατροφής και της λήψης φαρμάκων. Τα άτομα που ταξιδεύουν συχνά γίνονται παροδικά δυσκοίλια επειδή η διατροφή και οι καθημερινές τους συνήθειες τροποποιούνται. • Μακροχρόνια χρήση καθαρτικών: Η μακροχρόνια χρήση καθαρτικών προκαλεί εθισμό, δηλαδή το έντερο «μαθαίνει» να λειτουργεί μόνον με καθαρτικά. • Αναστολή της έπειξης για αφόδευση: Ορισμένα άτομα αναστέλλουν την αφόδευσή τους επειδή είναι πολυάσχολα ή επειδή δεν θέλουν να χρησιμοποιούν ξένες τουαλέτες. Τα παιδιά αναστέλλουν την κένωση για να μην διακόψουν το παιγνίδι τους. Το αποτέλεσμα είναι να αδρανεί το αντανακλαστικό της αφόδευσης και να οδηγούνται σε δυσκοιλιότητα. • Διάφορες παθολογικές καταστάσεις: 1. νευρολογικές διαταραχές (σκλήρυνση κατά πλάκας, ν.Parkinson, βλάβες νωτιαίου μυελού) 2. μεταβολικές και ενδοκρινικές διαταραχές (σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισμός, υπερασβεστιαιμία) 3. συστηματικές διαταραχές (αμυλοείδωση, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, σκληροδερμία) 4. ανατομικές και λειτουργικές διαταραχές της ορθοπρωκτικής περιοχής (εντερικές αποφράξεις, όγκοι, στενώσεις, ν. Hirschprung’s) 5. χρόνια ιδιοπαθής δυσκοιλιότητα (Δυσκοιλιότητα στην οποία δεν ανευρίσκεται κανένα αίτιο) Ποιες είναι οι απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις; Ο ιατρός θα εκτιμήσει τον κάθε ασθενή ξεχωριστά και αναλόγως των ευρημάτων από το ιστορικό και την φυσική εξέταση μπορεί να προχωρήσει σε διάφορες αιματολογικές ,απεικονιστικές και λειτουργικές διαγνωστικές εξετάσεις. • Ιστορικό: Σημασία στην διερεύνηση της δυσκοιλιότητας έχουν: 1. Η ηλικία του ασθενούς. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του ασθενούς τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει η δυσκοιλιότητα να οφείλεται σε κάποιο σοβαρό υποκείμενο νόσημα. 2. Οι διαιτητικές συνήθειες 3. Η φυσική δραστηριότητα 4. Η διάρκεια των συμπτωμάτων 5. Η συχνότητα των κενώσεων 6. Η σύσταση των κοπράνων 7. Η παρουσία αίματος στα κόπρανα 8. Η χρόνια λήψη φαρμάκων 9. Τα συνοδά νοσήματα • Φυσική εξέταση: Περιλαμβάνει προσεκτική επισκόπηση της ορθοπρωκτικής περιοχής και δακτυλική εξέταση για να εκτιμηθεί ο τόνος του σφιγκτήρα του πρωκτού καθώς και η ύπαρξη σκληρίας, απόφραξης ή αίματος στον αυλό του εντέρου. • Αιματολογικές εξετάσεις: Σε μερικές περιπτώσεις είναι απαραίτητες για τον αποκλεισμό θυρεοειδικών, ενδοκρινικών ή συστηματικών παθήσεων. • Μελέτη γαστροκολικής διάβασης: Πρόκειται για μέθοδο που μετρά τον χρόνο που χρειάζονται οι τροφές να περάσουν τον πεπτικό σωλήνα και μπορεί να ξεχωρίσει την δυσκοιλιότητα βραδείας διαβάσεως από την αποφρακτική δυσχεσία. • Λειτουργικές εξετάσεις ορθοπρωκτικής περιοχής (ορθοπρωκτική μανομετρία, αφοδευόγραμμα, ηλεκτρομυογράφημα): Μελετούν την δυσκοιλιότητα που οφείλεται σε δυσλειτουργία της πυελικής χώρας και του πρωκτού. • Βαριούχος υποκλυσμός: Είναι ακτινολογική μελέτη του παχέος εντέρου για την ανεύρεση ανατομικών βλαβών στο παχύ έντερο που ενδεχομένως να προκαλούν δυσκοιλιότητα • Ορθοσιγμοειδοσκόπηση/ Κολονοσκόπηση: Πρόκειται για εξετάσεις του παχέος εντέρου ή τμήματος αυτού με εύκαμπτο ενδοσκόπιο προς αποκλεισμό ανατομικών βλαβών του παχέος εντέρου. Η κολονοσκόπηση είναι μεγαλύτερης διαγνωστικής αξίας από τον βαριούχο υποκλυσμό και παρέχει την δυνατότητα στον ιατρό να πάρει βιοψίες αν αυτό είναι απαραίτητο. Ποιες είναι οι επιπλοκές της δυσκοιλιότητας; • Αιμορροίδες: Οφείλονται στην αυξημένη πίεση για αφόδευση΄. Μπορεί να προκαλέσουν κνησμό, πόνο στη περιοχή του πρωκτού και αιμορραγία. • Ραγάδα δακτυλίου: Οφείλεται στην δίοδο από τον πρωκτό σκληρών κοπράνων που δημιουργούν σχίσιμο του βλεννογόνου του πρωκτικού σωλήνα Εμφανίζεται κυρίως με έντονο πόνο που δυναμώνει κατά την αφόδευση. • Κοπρόσταση: Συμβαίνει στα παιδιά και τους ηλικιωμένους όταν πολύ σκληρά και αφυδατωμένα κόπρανα γεμίζουν το ορθό και δεν είναι δυνατόν να αποβληθούν με μία φυσιολογική εξώθηση. Ποια είναι η θεραπεία της δυσκοιλιότητας; Στις περισσότερες περιπτώσεις οι διατροφικές αλλαγές και οι αλλαγές του τρόπου ζωής βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας. • Δίαιτα: Καθημερινή κατανάλωση 20-35gr φυτικών ινών βοηθά στον σχηματισμό μαλακών κοπράνων. • Λήψη άφθονων υγρών, κυρίως για τους ηλικιωμένους ασθενείς (1,5 –2,5 lt ημερησίως) • Φυσική άσκηση • Να μην διακόπτεται η έπειξη για αφόδευση • Σε περίπτωση που τα παραπάνω δεν αποδώσουν ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει στην συνταγογράφηση φαρμάκων: 1. Αυξητικά του όγκου των κοπράνων: Περιέχουν φυτικές ίνες και είναι τα ασφαλέστερα 2. Διεγερτικά: Προκαλούν μυϊκές συσπάσεις στο έντερο 3. Μαλακτικά των κοπράνων: Εφοδιάζουν με υγρασία τα κόπρανα και προλαμβάνουν την αφυδάτωση 4. Λιπαντικά: Επαλείφουν τα κόπρανα και έτσι διευκολύνουν τη δίοδό τους στο έντερο 5. Αλατούχα καθαρτικά: Δρούν όπως το σφουγγάρι στο νερό • Χειρουργική θεραπεία: Είναι η θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με εντερική αδράνεια. • Βιοανάδραση: Πρόκειται για διαδικασία εκπαίδευσης των ασθενών , που στοχεύει στο να αντιλαμβάνονται και να αντιδρούν καλύτερα στα βιολογικά ερεθίσματα. Έχει εφαρμογή σε επιλεγμένες περιπτώσεις αποφρακτικής δυσχεσίας (κυρίως σε περιπτώσεις πρωκτισμού) Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η δυσκοιλιότητα ως σύμπτωμα οφείλεται συχνότερα στον σύγχρονο τρόπο ζωής και τις διαιτητικές συνήθειες που αυτός μας επιβάλλει. Κάποιες φορές όμως , ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους, μπορεί να είναι εκδήλωση σοβαρών υποκείμενων παθήσεων. Δυσκοιλιότητα που επιμένει παρά την αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών και των αλλαγών του τρόπου ζωής πρέπει να γίνεται αντικείμενο συζήτησης με τον ειδικό ιατρό.